Parafia pw. ŚWIĘTEGO WAWRZYŃCA
Województwo: warmińsko-mazurskie. Miasto/Gmina: Lubawa
RYS HISTORYCZNY WSI
Miejscowość Rożental powstała we wczesnym średniowieczu, prawdopodobnie w XIV w. W źródłach pisanych z lat 1324 – 1349 występuje pod nazwą Rosental, Rosenthall. Nazwa wsi pochodzi od pruskiego (niemieckiego) określenia „dolina róż”. W latach 1324 – 1349 bp Otton nadał wsi przywilej na 100 łanów (ok. 1800 ha) na prawie chełmińskim.
W 1868 r. obszar wsi Rożental z przyległościami wynosił 1605 ha (w tym 1396 ha gruntów ornych, 22 ha łąk i 80 ha lasu). Mieszkało tu 1078 osób, w tym 1066 katolików i 12 ewangelików. Było też 260 budynków, 125 domów mieszkalnych. W 1885 roku było 1302 mieszkańców, w tym 1249 katolików i 53 ewangelików. Wieś miała 144 budynki mieszkalne, 256 budynków gospodarskich, z których na osiedle młyńskie Biedaczek (staw biskupi) przypadało 7 mieszkańców i 1 dom, na wybudowanie Diebsack (Dybziak) 11 mieszkańców i jeden dom, na wybudowanie Kienbruch 22 mieszkańców i 3 domy, na folwark Rożental 90 mieszkańców i 4 domy.
Trzyklasowa szkoła katolicka w 1887 r. miała 3 nauczycieli i 271 uczniów. W tym samym roku parafia w Rożentalu, w skład której wchodziły wsie: Rożental, Pomierki, Gierłoż Polska i Niemiecka, Lichotki i Dankelwalde liczyła 1408 wiernych. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1882 r. podaje, że „Rożental przed 1880 r. był prawie czysto polski i katolicki. Teraz osiedli tam i niemieccy gospodarze”. W 1915 r. w Rożentalu wybuchł wielki pożar, podczas którego spaliło się 80 zabudowań.
W okresie międzywojennym na uwagę zasługuje osobowość ks. Piotra Dunajskiego, który pochodził z Rożentalskiej parafii, a w latach 1930 – 1938 był tu proboszczem. Wielce zasłużony jako aktywny działacz niepodległościowy w latach zaboru pruskiego, poseł parlamentu niemieckiego w latach 1907 – 1918, a następnie poseł do Sejmu II Rzeczpospolitej w 1919 r. W 1931 r. został odznaczony orderem „Polonia Restituta”. Jego grób jest na cmentarzu w Rożentalu. W czasie II wojny światowej wielu obywateli tej miejscowości i parafii zostało zesłanych do różnych obozów pracy i koncentracyjnych. Lista wysiedlonych ze swoich gospodarstw według ks. Alfonsa Gajdusa – byłego proboszcza parafii w Rożentalu obejmuje 53 nazwiska. Część z nich już nie powróciła, o czym informuje tablica pamiątkowa w kruchcie kościoła parafialnego.
Rożental jest typową widlicą, a więc wsią zwartą, rozbudowaną najpierw wzdłuż jednej drogi, a następnie rozgałęzioną wzdłuż dwóch dróg, z których jedna idzie w kierunku południowo-zachodnim do Kazanic, a druga – bardziej pólnocno-zachodnia, w kierunku Zielkowa. Długość wsi, o charakterystycznym kształcie napiętego łuku (elipsy), wynosi ok. 2 km. Po stronie wschodniej wsi biegnie szosa z Lubawy do Ostródy. Z Rożentala jest do Lubawy 8 km, do Ostródy 22 km, do Iławy przez Zielkowo i Kałduny 17 km. Na wieś sołecką poza wsią zwartą składają się liczne wybudowania, jak np. pod Pomierki, pod Kołodziejki, Rożental-Gaj, Cegielnia i Rożental-Folwark.
RYS HISTORYCZNY PARAFII
Początkowo Rożental należał do parafii Grabowo, ale już w XIV w. była tu samodzielna parafia, a dokumenty z XV w. wymieniają plebana z Rożentala. W XV w. wieś była własnością biskupów chełmińskich i należała do tzw. Klucza lubawskiego. W 1510 r. bp Jan Konopacki uposażył kaplicę w Lubawie piętnastoma grzywnami, które miały pochodzić z Rożentala. W II połowie XVI w. parafia w Rożentalu składała się z następujących miejscowości: Rożental, Gierłoż, Pomierki, Młyn k. Gierłoży. Proboszczami byli m.in.: Marcin Gamalski, od 1664 r. Wawrzyniec Froschek, w 1706 r. Franciszek Antoni Klecki.
Wśród zabytków sakralnych wymienić należy przede wszystkim kościół parafialny z 1761 r., drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej. Wnętrze kościoła głównie z XVIII w., ale są też obiekty starsze z wcześniejszego kościoła, jak np.: gotyckie rzeźby (Matka Boska i cztery święte), z końca XV w., dwa późnogotyckie kielichy z początku XVI w., ołtarze – główny i boczne z XVIII w., z ornamentem rocaille, organy o zewnętrznej oprawie późnobarokowej z I połowy XVIII w., dwa barokowe feretrony, dwa konfesjonały oraz zespół ławek dla wiernych z XVIII w., dwa kielichy z patenami – manierystyczny z 1645 r. oraz późnobarokowy z 1726 r., pacyfikał z 1715 r., barokowa monstrancja z lat 1680 – 1690 i inne. W Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie przechowywane są dwa barokowe ornaty z ok. XVIII w. Zabytkowy charakter ma grodzenie kościoła z kamienia i cegły wraz z 4 murowanymi kaplicami, cmentarz przykościelny z XIX w. i komunalny z XX w. oraz archiwum parafialne w postaci ksiąg chrztów, ślubów i pogrzebów od 1875 r., księga dobrodziejstw, dochodów i rozchodów z lat 1696 – 1850. Zabytkowy charakter świecki mają niektóre chaty w Rożentalu z XIX w., drewniane i kryte słomą lub gontem.
Duże straty parafia zaznała w czasie II wojny światowej. Wtedy to Niemcy zrabowali bezpowrotnie z kościoła 3 zabytkowe dzwony oraz księgi parafialne do 1874 r. Część ksiąg w postaci kopii powróciła do parafii w 1996 r. W latach po II wojnie światowej pracą duszpasterską w parafii kierował od 1958 r. do 1991 r. proboszcz Alfons Gajdus, wielce zasłużony dla tej parafii i całej ziemi lubawskiej, autor pierwszej kompleksowej monografii parafialnej w ziemi lubawskiej pt.: Historia parafii w Rożentalu, wydanej przez Bernardinum w Pelplinie w 2002 r.
Źródła:
J. Falkowski, Ziemia Lubawska, Toruń 2006.
Liczba wiernych - 1.100
Proboszcz:
ks. Krzysztof GÓRSKI
Data urodzenia: .....................................
Data Święceń kapłańskich: .....................................
Data objęcia parafii w Rożentalu: .....................................
Kontakt:
Rożental 122
14-229 Rożental,
tel./fax (0-89) 645-11-12,
tel. kom. 0 604-677-122
Rezydenci:
ks. Stanisław SOWINSKI, kapelan honorowy
Jego świątobliwości
01.11.1909/17.12.1932/1990
Kontakt:
Pomierki
14-229 Rożental
ks. Alfons GAJDUS, kanonik honorowy
Kapituły Kolegiackiej Chełmżyńskiej (diec. pelplińska)
20.12.1917/01.02.1948/1991
Kontakt:
Rożental
14-229 Rożental
Miejscowości należące:
Pomierki (3 km), Gierłoż (6 km), Kołodziejki (2 km)
Odpust:
Świętego Wawrzyńca, niedziela po Matki Bożej Różańcowej
Msze święte:
- w dni powszednie: 17.00 (zimą); 18.00 (latem)
- w niedziele i święta: 8.00, 10.00, 11.30
- w święta tzw. zniesione: 9.00, 17.00
Stowarzyszenia i Ruchy Katolickie:
Akcja Katolicka, Grupa Pielgrzymkowa, Koło Ministrantów, Żywy Różaniec, Parafialne koło Caritas, Schola.
Powołania kapłańskie po II wojnie światowej:
ks. Zygmunt Gutowski
ks. Henryk Kamiński
ks. Kazimierz Banacki
ks. Henryk Chełkowski