Parafia pw. ŚWIĘTEGO BARTŁOMIEJA APOSTOŁA
Województwo: warmińsko-mazurskie. Miasto/Gmina: Lubawa

RYS HISTORYCZNY WSI

Wieś położona 4 km na południowy zachód od Lubawy, w południowo-zachodniej części województwa warmińsko – mazurskiego.

W pobliżu Sampławy w latach 1862 – 1863 podczas budowy szosy Sampława – Iława znaleziono pojedyncze groby. Zawierały one wewnątrz urny ze szczątkami zmarłych z późnej epoki żelaza i reprezentują osadnictwo Kultury Łużyckiej, które przetrwało na tym obszarze do V wieku naszej ery, kiedy to rozpoczęło się osadnictwo o charakterze pruskim.

Na jednym ze wzgórz znajdowało się grodzisko wczesno – średniowieczne. Było ono warowną osadą otoczoną wałami drewniano – ziemnymi oraz fosą. Stanowiło też między innymi miejsce schronienia dla okolicznej ludności w razie niebezpieczeństwa. Z samych budowli drewnianych, nie pozostało ani śladu. Z tego okresu pozostała tylko nazwa Sampława od pruskiego „Sampile” – gród.

W 1339 r. wielki mistrz Dytrych von Altenburg nadał w Sampławie Fryderykowi ze Skarlina 10 łanów (ok. 179,5 ha), w tym 6 morgów łąki na prawie chełmińskim z obowiązkiem służby ze zbroją i końmi w potrzebie. Już wcześniej teren Sampławy wchodził w skład ziem krzyżackich. Stało się to na mocy umowy z roku 1242 zawartej pomiędzy Krzyżakami a Chrystianem.

W połowie XIII w. większa część ziemi lubawskiej należała do księcia Kazimierza Kujawskiego. Jednak już w 1257 r. Nadaje on swoje posiadłości w ziemi lubawskiej kapitule chełmińskiej, z siedzibą w Chełmży. Biskup Heidenryk musiał odstąpić Krzyżakom, na mocy układu z roku 1260 pas ziemi na prawym brzegu rzeki Wel, ciągnącym się od Bratania włącznie do Jeziora Rumiańskiego, oraz miejscowości Sampława, Montowo, Katlewo, Gądy. W XIV w. Sampława wchodziła w skład Wójtostwa bratiańskiego.

W pierwszej połowie XV w. były to dobra rycerskie z aktualnym nadal obowiązkiem do jednej służby w zbroi lekkiej.
Wielki mistrz krzyżacki Paweł Russdorf nadaje w 1431 r. Szymonowi z Sampławy 10 łanów i 6 morgów w Skarlinie za tyleż w Sampławie. Rycerz Szymon z Sampławy brał często udział w zjazdach stanów pruskich. Stany pruskie to reprezentacja szlachty, duchowieństwa i miast w państwie krzyżackim.
Na zjeździe stanów w Elblągu 24 lipca 1438 r., Szymon z Sampławy reprezentował miasto Lubawę. W 1440 r. Mikołaj z Sampławy otrzymał od Krzyżaków 4 grzywny za dostarczenie konia w wyprawie na Dobrzyń.
Ponieważ właściciel Sampławy należał do Związku Pruskiego, którego przywódcą był Jan Bożyński, również i wieś znalazła się w opozycji antykrzyżackiej, w wyniku czego przystąpiła do powstania na terenie ziemi lubawskiej 4 lutego 1454 r. Na czele okolicznego rycerstwa stał Szymon z Sampławy. 13 lutego 1454 r. odbyło się w Lubawie zebranie rycerstwa i przedstawicieli okolicznych miasteczek. Rycerzy reprezentował Szymon z Sampławy.

Po zawarciu drugiego pokoju toruńskiego w 1466 r. wieś weszła w skład Prus Królewskich. Aktywnym uczestnikiem obrad stanów Prus Królewskich na zjeździe w Malborku trwającym od 21 do 25 października 1480 r. był Piotr z Sampławy. W roku 1501 właścicielem połowy wsi Sampława był Adam Wilkanowski. W 1570 roku jest już kilku właścicieli: Andrzej Gocz, który posiadał 6 łanów chłopskich i czterech zagrodników oraz Jan Targowski posiadający 2 łany chłopskie; Najwięcej posiadał Krzysztof Sampławski – 20 łanów chłopskich i 10 zagrodników oraz prawo do prowadzenia krawiectwa i sprzedaży piwa. Oprócz tego posiadał 8 łanów chłopskich na terenie Montowa i 18 łanów w Rodzonym. Na terenie swych posiadłości w Rodzonym posiadał jednego zagrodnika, karczmę i młyn.

W 1657 roku Sampława miała już tylko jednego właściciela i był nim Stanisław Sampławski.

Okres regresu przypada na czasy napoleońskie, ze szczególnym nasileniem w 1812 r. W tym roku przez Sampławę przeciągnęły wojska francuskie idące na Rosję. Cały ciężar ich utrzymania spadł na ludność, która miała dostarczyć żywności i podwód.

Pod koniec XIX w. nastąpił rozwój wsi pod względem gospodarczym. W roku 1885 Sampława liczyła 120 mieszkańców, w tym 81 katolików i 39 ewangelików. Na terenie wsi był zakład krochmalu.

Rozwój był możliwy dzięki uwłaszczeniu. Był to proces długotrwały i odgórny, tj. przeprowadzony przez państwo wydające odpowiednie ustawy.

W 1920 r. bezrolni oraz małorolni byli uzależnieni od zamożnych chłopów. Przeciętnie małorolny chłop wynajmował się i pracował 6 – 8 dni za 1 kwintal żyta. Gospodarstwa chłopskie były mało zmechanizowane.

Mieszkańcy Sampławy i okolic brali aktywny udział w czasie powstania listopadowego w 1830 r., a także wiosny ludów w 1848 r. i powstania styczniowego w 1863 r.

W okresie międzywojennym Sampława miała rolniczy charakter. W latach dwudziestych zmieniła się struktura agrarna tego obszaru i nastąpiła parcelacja majątków ziemskich.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej zaczęła się germanizacja Sampławy Ludność kierowano do obozów pracy.

Najczęstsze akcje przesiedleńcze w Sampławie miały miejsce w latach 1940 – 1942. Wielu mieszkańców rozstrzelano, inni zginęli w obozach koncentracyjnych. Ich pamięci poświęcona jest tablica wmurowana w kruchcie kościoła parafialnego.

21 stycznia 1945 r. Sampława została wyzwolona z okupacji hitlerowskiej. Minęło wiele miesięcy zanim ludność wróciła z wojennej tułaczki i obozów koncentracyjnych. Po powrocie zastali zniszczone gospodarstwa, bez maszyn, inwentarza i podstawowego sprzętu. Bardzo szybko zostały odremontowane zniszczone budynki mieszkalne i inwentarskie, odbudowano drogi, mosty i urządzenia melioracyjne.

Źródła:
1. J. Śliwiński, Lubawa – z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1982.
2. W. Niesiobędzki, Powiat iławski. Dzieje miast i wsi. Iława 2006.
3. Słownik historyczno – geograficzny ziemi chełmińskiej w średniowieczu (red.) M. Biskup, Wrocław 1971.

RYS HISTORYCZNY PARAFII

Parafię sampławską założyli Krzyżacy w swojej części ziemi biskupiej już w XIII wieku, by wyłączyć swoje wsie z biskupiej parafii lubawskiej. Z fundacji krzyżackich jest ona największa, gdyż rozległość jej tłumaczy się tym, że wsie parafialne w chwili jej założenia jeszcze nie istniały, tylko później powoli powstawały.

W lipcu 1898 r. proboszczem tutejszej parafii zostaje ks. Franciszek Majka. Powiększył powierzchnię kościoła poprzez dobudowę dwóch bocznych kaplic. Był również założycielem nowego cmentarza parafialnego za wsią. Postawił też figurę obok plebani nad szosą. Od 3 września 1972 roku probostwo w Sampławie sprawuje ks. Tadeusz Wilamowski. Za jego czasów został zmieniony ołtarz główny, wyremontował organy, wymienił pokrycie dachowe, pobudował taras, na którym obecnie odbywają się odpusty w parafii oraz przeprowadził remont ogrodzenia. Uwieńczeniem zasług księdza było wykonanie dzwonu oraz jego instalacja na wieży kościelnej.

Obecny proboszcz ks. Wojciech Kiedrowicz swoją posługę sprawuje od 1 sierpnia 2006 r. W ciągu swojej pracy odnowił ciąg komunikacyjny wokół kościoła, odnowił ogrodzenie kościoła i cmentarza oraz wyłożył kostką polbrukową główny ganek nekropoli.

Obecny kościół, murowany z cegły, z wieżą niewysoką, powstał około 1330 roku w pobliżu dawnego grodziska, po którym już dzisiaj nie ma śladu. Wznosiło się ono zapewne na "Górze św. Jana" gdzie do obecnych czasów pozostała tajemnicza „studnia bez dna”.

Znajduje się na najwyższym pagórku wsi. Od strony wschodniej otoczony jest potężnym murem kamiennym. Budowla wewnątrz bardzo piękna i kiedyś w większej części drewniana.

Kościół nasz posiada kilka ważnych pamiątek, do których należą dwie kropielnice z kamienia polnego, stojące w przedsionku kościoła.
Historycznym zabytkiem są także dzwony. Jeden z roku 1523, drugi z roku 1680. Natomiast trzeci z roku 1762 Dzwon ten został zrabowany przez niemieckich okupantów w okresie II wojny światowej wywieziony w niewiadome miejsce. W miejsce wywiezionego dzwonu parafianie z inicjatywy proboszcza Tadeusza Wilamowskiego zakupili w 2005 r. nowy dzwon na cześć pontyfikatu Papieża Polaka – Ojca Świętego Jana Pawła II.
Jednym z niewielu sampławskich zabytków jest 2 kg gotycka, srebrna monstrancja, zakupiona w 1899 r. z pieniędzy ofiarodawców. W posiadaniu parafii jest również gotycki kielich mszalny o wadze 525 gramów ze srebra kutego zakupiony w 1899 r.

Liczba wiernych - 1.550

Proboszcz:
ks. Stanisław GUZOWSKI, mgr teologii
Data urodzenia: 04.01.1968 r. (Nowe Miasto Lubawskie)
Data Święceń kapłańskich: 19.06.1993 r. (Toruń)
Data objęcia parafii w Sampławie: 17.07.2010 r.
1993 - 1998 parafia pw. Matki Bożej Różańcowej w Iłowie (wikariusz)
1998 - 2000 parafia ŚŚ Piotra i Pawła w Grudziądzu (wikariusz)
2000 - 2003 parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Lisewie (wikariusz)
2003 - 2004 parafia Św. Mikołaja w Grudziądzu (wikariusz)
2004 - 2007 parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu (wikariusz)
2007 - 2010 parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Rogowie (proboszcz)
Kontakt:
Sampława 11A
14-260 Lubawa
tel./fax (89) 645-92-14
kom. 603-912-023

Miejscowości należące:
Biała Góra (4 km), Ludwichowo (3 km), Łążek (3,5 km), Osowiec (7 km), Rakowice (7 km), Rodzone (2,5 km), Sampława Wybudowania (1,5 km), Targowisko Dolne (4 km), Rodzone za Drwęcą (3 km), Mały Bór (5 km), Papiernia (5 km).

Odpust:
Świętego Bartłomieja Apostola, niedziela po 24 sierpnia
Świętego Mikołaja Biskupa, 6 grudnia

Msze święte:
- w dni powszednie: 16⁰⁰ (zimą), 18⁰⁰ (latem),
- w niedziele i święta: 8⁰⁰, 9³⁰, 11⁰⁰
- w święta tzw. zniesione: 10⁰⁰, 16⁰⁰ (zimą); 18⁰⁰ (latem)

Stowarzyszenia i Ruchy Katolickie:
Akcja Katolicka, Młodzieżowa Grupa Modlitewna, Żywy Różaniec, Kościół Domowy, Parafialny Zespół „Caritas", Schola „Hosanna", Wspólnota Ministrantów.

Powołania kapłańskie po II wojnie światowej:
ks. Benedykt Dejna (1956),
ks. Alfons Skomorowski SJ (1960),
ks. Jerzy Pajdak (1968),
ks. Andrzej Jankowski (26.06.2010 r.)

Byli księża parafii:
ks. Wojciech Karol KIEDROWICZ, mgr teologii
Data urodzenia: 25.11.1965 r.
Data Święceń kapłańskich: 25.05.1991 r.
Data objęcia parafii: 01.08.2006 r.
Data odejścia z parafii: 17.07.2010 r.
ks. Tadeusz  Kazimierz WILAMOWSKI, mgr lic. teologii
Kanonik Honorowy Kapituły Kolegiackiej Grudziądzkiej
Data urodzenia:03.05.1934 r.
Data Święceń kapłańskich: 21.12.1957 r.
Data przejścia na emeryturę: 01.08.2006 r.
Data śmierci: 19.08.2024 r.

Konto pariafialne:
Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Bartłomieja Apostoła
Sampława 11A
14-260 Lubawa
Nr konta: 10 9484 1121 2001 0116 2507 0001
NIP: 744-157-12-38
REGON: 040051555